در کمتر از چند روز تقریبا هر روندی که میشد بهسرعت دیجیتال شود مجازی شده است: افراد به کمک ویدئوکنفرانس در جلسات جدی کاری شرکت میکنند و پزشکان به همین ترتیب بیماری را تشخیص میدهند و درمان را آغاز میکنند. دژهای باستانی کسبوکارهای سنتی در حال فروپاشیاند: بازار بورس نیویورک طبقه معاملاتش را تعطیل کرده و خرید و فروشها کاملا آنلاین شده است.
تحولات یکی دو ماه اخیر در حوزه کسبوکار کمتر از انقلاب نیست: ادارات به کارکنانشان دستور دادهاند که از خانه دورکاری کنند، دانشگاهها به طور کامل به آموزش آنلاین روی آوردهاند، رستورانها به جز سفارش گرفتن آنلاین و ارسال غذا چارهای ندارند و کارخانههای اتومبیلسازی تولید را متوقف کردهاند. ما در حال تماشای سریعترین دگردیسی سازمانی در تاریخ شرکتهای مدرن هستیم.
بله، درست است که شرکتها پیش از این هم با بحرانهای بزرگ مالی فراوانی دست و پنجه نرم کردهاند: از رکود بزرگ سال ۲۰۰۸ تا حباب داتکام اوایل دهه ۲۰۰۰. و اکثر این شرکتها توانستهاند در برابر مشکلاتی مثل جنگها، حملات تروریستی، غافلگیریهای انتخاباتی و بیماریهای واگیردار قبلی تاب بیاورند. اما هیچگاه مثل حالا اقتصاد جهان با چنین شکلی از شوک روبهرو نشده بود. کرونا شکاف عمیق میان کسبوکارهای دیجیتال و فیزیکی را اثبات میکند و این روند را تشدید میکند. کرونا بر ماهیت کارکردن به طور عمیقی تاثیر خواهد گذاشت.
البته دگردیسی دیجیتالی که امروز میبینید از مدتها پیش آغاز شده است. شرکتها سالهاست به طور فزایندهای به سمت هستهای دیجیتال حرکت میکنند که روی نرمافزار، دیتا و شبکههای دیجیتال بنا شده است. این شکل از ساز و کار شرکتی نیامند معماری عملیاتی کاملا جدید است. از موسسه مالی Ant Financial (وابسته به علیبابا) گرفته تا فیسبوک، شرکت دیجیتال نو در رقابت با شرکتهای سنتی سه مزیت اصلی دارد: با هزینه پایینتر تولید بیشتر انجام میدهد، گستره تولیدی متنوعتری دارد و بر بهبود و ابداع متمرکز است.
رقابت با چنین شکلی از شرکت حتی برای غولهای سنتی هم دشوار است. آنها نمیتوانند با این شرایط جدید خود را وفق بدهند. کرونا اما با اضافه کردن بُعد چهارم به رقابت سنتی/دیجیتال اوضاع را برای شرکتهای سنتی سختتر کرد: کار مجازی! امروز نه فقط رابطه میان شرکت و مشتریانش در حال دیجیتال شدن است، که رابطه میان شرکت و کارکنانش هم دیجیتالیزه میشود. در نتیجه، دفاتر کمتر از قبل اهمیت خواهند داشت. کار کردن از خانه نهفقط امکانپذیر است، که عموما برای طرفین جذابتر هم هست.
نیاز به مجازیشدن کار به خاطر کرونا نهفقط دگردیسی دیجیتال را سرعت میبخشد، که تفاوتها هم میان افراد و هم میان شرکتها را عمیقتر میکند. در کمتر از چند روز تقریبا هر روندی که میشد به سرعت دیجیتال شود مجازی شده است: افراد به کمک ویدئوکنفرانس در جلسات جدی کاری شرکت میکنند و پزشکان به همین ترتیب بیماری را تشخیص میدهند و درمان را آغاز میکنند. دژهای باستانی کسبوکارهای سنتی در حال فروپاشیاند: بازار بورس نیویورک طبقه معاملاتش را تعطیل کرده و خرید و فروشها کاملا آنلاین شده است.
با اینهمه گروهی از کسبوکارها و روندها همچنان نیازمند حضور فیزیکی افرادند: مثل هتلها، ماشینفروشیها یا بقالیها. یا مثلا اوبر با وجود هسته کاملا دیجیتال خود همچنان نیازمند افراد است تا تاکسیها را برانند. همینطور آمازون که فروشگاه دیجیتال به حساب میآید اما به دهها هزار نفر کارگر نیاز دارد تا در انبارها کار کنند یا کالاها را به مقصد برسانند.
نکته اینجاست که قبل از این دیجیتالشدن یک کسب و کار باعث تقویت توان رقابتیاش میشد، اما کرونا باعث شده دیجیتالیزهشدن فرق بین مرگ و زندگی شود. شکاف دیجیتال شکاف در جامعه را عمیقتر خواهد کرد. شرکتهایی که نتوانند یکشبه دیجیتال شوند حتما عقب خواهند افتاد و کارکنانشان را در معرض ریسکها فزاینده مالی و فیزیکی قرار خواهند داد. این شکاف نه فقط میان شرکتها، که در درون شرکتها هم به وجود خواهد آمد. در آمازون که یکی از موفقترین شرکتهای دیجیتال دنیا به حساب میآید، کارگران انبارها در مواجهه با سختی کار در دوران کرونا شروع به اعتراض کردهاند.
شکاف میان دیجیتال و غیر دیجیتال عمیقتر خواهد شد. کسب و کارهایی مثل آموزش به راحتی میتوانند دیجیتال شوند پس به کار خود ادامه خواهند داد، اما ورشکستگی و اخراج کارکنان در کارهایی که دیجیتالشدن در آنها آسان نیست شدت خواهد گرفت. در ۲۶ مارس وزارت کار آمریکا اعلام کرد طی یک هفته ۳.۳ میلیون آمریکایی فرم بیکاری پر کردهاند که در طول تاریخ این کشور بیسابقه است. در چنین لحظات شکنندهای، جامعه باید اذعان کند که اقتصاد فقط به کمک شرکتهای دیجیتال نمیتواند به حرکت خود ادامه دهد و ما به شرکتهای فیزیکی هم نیاز داریم. اما نه شرکتهای سنتی فیزیکی. آیا آنها خواهند توانست خود را از آیندهای که سریعتر از حد معمول رسیده نجات دهند؟
منبع: آینده نگر/ مارکو یانسیتی، استاد امبیای در مدرسه کسبوکار هاروارد